Η Ανοικτή Επιστήμη είναι το νέο πρότυπο πρακτικών, μέσων και συνεργασίας για την παραγωγή και διάθεση επιστημονικού έργου και αποτελεσμάτων της έρευνας, με άμεσο επιστημονικό, οικονομικό και κοινωνικό αντίκτυπο. Η Ανοικτή Επιστήμη είναι ήδη κρίσιμη προτεραιότητα της Ευρώπης για τη βιώσιμη ανάπτυξη, την καλύτερη παραγωγή και αξιοποίηση ερευνητικών αποτελεσμάτων, τη συνεργατικότητα, καθώς και τον εκδημοκρατισμό της γνώσης. H Ανοικτή Επιστήμη συνδυάζει αρχές που χαρακτηρίζουν, μεταξύ άλλων, την Ανοικτή Πρόσβαση σε επιστημονικές δημοσιεύσεις, ερευνητικά δεδομένα, λογισμικό έρευνας, καθώς και σε υποδομές και υπηρεσίες έρευνας.

Η Ελλάδα συμμετέχει και συχνά πρωτοστατεί σε αυτό το νέο πρότυπο μέσω μεμονωμένων δράσεων επιστημόνων και οργανισμών της. Ελληνικοί οργανισμοί Έρευνας, Τεχνολογικής Ανάπτυξης & Καινοτομίας (ΕΤΑΚ) συμμετέχουν ουσιαστικά στο σύνολο των Ευρωπαϊκών ερευνητικών υποδομών που προσφέρουν υπηρεσίες για την υποστήριξη της Ανοικτής Επιστήμης, ενώ στελέχη τους συμβάλλουν καθοριστικά στις δράσεις της Ευρωπαϊκής Ένωσης για τη δημιουργία του Ευρωπαϊκού Νέφους Ανοικτής Επιστήμης (EOSC), ενός συνόλου πολιτικών, υπηρεσιών και υποδομών που θα εξασφαλίσουν την επιστημονική και αναπτυξιακή πρωτοπορία της Ευρώπης για τις επόμενες γενιές.

Αν και σημαντικές, οι ενέργειες αυτές δεν επαρκούν για το ουσιαστικό, οικονομικό και αναπτυξιακό όφελος της Ελλάδας. Η συμπόρευση και εναρμόνιση της χώρας με τις αρχές και τους στόχους της Ανοικτής Επιστήμης θα συνεισφέρει στην αύξηση της ανταγωνιστικότητας της εθνικής έρευνας και βιομηχανίας, ενώ πιθανές αποκλίσεις εκτιμάται ότι θα είναι εξαιρετικά δύσκολο να αναπληρωθούν στο μέλλον. Στην Ευρωπαϊκή Ένωση, ήδη 13 από τα 27 Κράτη-Μέλη διαθέτουν συγκεκριμένες εθνικές πολιτικές για την Ανοικτή Επιστήμη.

Μπροστά σε αυτή την πρόκληση και στο πλαίσιο της δημόσιας αποστολής μας, εκπρόσωποι 11 Εθνικών Ακαδημαϊκών και Ερευνητικών Οργανισμών και 26 Εθνικών Υποδομών και πρωτοβουλιών, συνεργάστηκαν για τη σύνταξη μιας ολοκληρωμένης πρότασης για τη σύσταση Εθνικής Στρατηγικής Ανοικτής Επιστήμης για την Ελλάδα.

Με αφετηρία το "Εθνικό Συμπόσιο για την Ανοικτή Επιστήμη" όπου αναδείχθηκε η ανάγκη για τη δημιουργία ενός εθνικού οικοσυστήματος Ανοικτής Επιστήμης με συλλογική ανταπόκριση και αποδοχή, το Ερευνητικό Κέντρο "Αθηνά" σε συνεργασία με το ΕΚΕΦΕ Δημόκριτος απηύθυναν μία ανοικτή πρόσκληση προς όλους τους ακαδημαϊκούς και ερευνητικούς οργανισμούς της χώρας με σκοπό της σύσταση μιας Ομάδας Εργασίας για την Ανοικτή Επιστήμη και με αντικείμενο την ανάλυση, διαμόρφωση και αποτύπωση συγκεκριμένων προτάσεων πολιτικής και δράσεων για την Ελλάδα. Σε αυτή την πρόσκληση ανταποκρίθηκαν οι μεγαλύτεροι οργανισμοί Έρευνας και Ανάπτυξης της χώρας: το Εθνικό Ίδρυμα Ερευνών (ΕΙΕ), το Εθνικό Δίκτυο Υποδομών Τεχνολογίας και Έρευνας (ΕΔΥΤΕ), το Εθνικό Κέντρο Έρευνας και Τεχνολογικής Ανάπτυξης (ΕΚΕΤΑ), το Εθνικό Κέντρο Κοινωνικών Ερευνών (ΕΚΚΕ), το Ελληνικό Γραφείο Γεωπαρατήρησης, το Ελληνικό Κέντρο Θαλασσίων Ερευνών (ΕΛΚΕΘΕ), το Ερευνητικό Κέντρο Βιοϊατρικών Επιστημών «Αλέξανδρος Φλέμιγκ», το Ίδρυμα Τεχνολογίας και Έρευνας (ΙΤΕ) και ο Σύνδεσμος Ελληνικών Ακαδημαϊκών Βιβλιοθηκών (ΣΕΑΒ). Επιπλέον, συμμετείχαν εκπρόσωποι από 26 εθνικές και διεθνείς πρωτοβουλίες και ερευνητικές υποδομές, όπως το CLARIN:EL, το OpenAIRE, το RDA και ο Οργανισμός Ανοικτών Τεχνολογιών (ΕΕΛ/ΛΑΚ).

Μόλις πρόσφατα, η Ομάδα Εργασίας για την Ανοικτή Επιστήμη ανακοίνωσε την ολοκλήρωση των εργασιών της και τη δημόσια διάθεση των προτάσεών της για τη σύσταση Εθνικής Στρατηγικής Ανοικτής Επιστήμης για την Ελλάδα.

Το Εθνικό Σχέδιο για την Ανοικτή Επιστήμη, περιγράφει τους βασικούς άξονες πολιτικής και μέσων υλοποίησης για την Ανοικτή Επιστήμη στη χώρα και απευθύνεται προς την πολιτική ηγεσία, οργανισμούς χρηματοδότησης έρευνας, καθώς και το σύνολο των οργανισμών ΕΤΑΚ της χώρας.

Οι κύριοι στόχοι που αναλύονται στο Εθνικό Σχέδιο για την Ανοικτή Επιστήμη υπό τη μορφή εθνικών Δεσμεύσεων και Δράσεων υλοποίησης, εισάγουν μια σειρά από σημαντικές παρεμβάσεις, όπως την εξ ορισμού ανοικτή διάθεση (open by default) επιστημονικών δημοσιεύσεων (Green ή Gold Open Access), ερευνητικών δεδομένων (open data), λογισμικού έρευνας (open source software) που παράγονται με δημόσια χρηματοδότηση.

Ειδικότερα, οι κύριοι στόχοι είναι:

  • Υιοθέτηση της Εθνικής Στρατηγικής για την Ανοικτή Επιστήμη

  • Ανοικτή Πρόσβαση στις επιστημονικές δημοσιεύσεις που παράγονται από δημόσια χρηματοδότηση

  • Ελεύθερη διάθεση και επανάχρηση ερευνητικών δεδομένων που παράγονται από δημόσια χρηματοδότηση

  • Ανάπτυξη και διαχείριση λογισμικού έρευνας

  • Ανοικτή πρόσβαση σε Εθνικές Ερευνητικές Υποδομές

Μπορείτε να βρείτε το Εθνικό Σχέδιο για την Ανοικτή Επιστήμη εδώ.